Rozwój mowy – patrzymy na nasze nowo narodzone dziecko jak w obraz; uchylilibyśmy mu nieba, przynieśli najjaśniejszą gwiazdę… Wpatrujemy się w małą twarzyczkę starając się wyczytać z niej pierwsze emocje, lęki, radości… Wyczekujemy z nadzieją pierwszych słów: ma – ma, ta – ta, da-da… Kiedy moje dziecko zacznie mówić… i jakie będą jego pierwsze słowa?
Dzisiejszy wpis dedykuję wszystkim rodzicom, którzy martwią się o właściwy rozwój mowy swoich Maluszków…
Rozwój mowy w wieku niemowlęcym – jakie są jego główne etapy i najistotniejsze momenty?
- najpierw od około 2 miesiąca życia dziecko głuży, czyli śpiewa samogłoski – głównie “e”, “a”, “u”
- następnie grucha, czyli dołącza gardłowe dźwięki przypominające “r” ( około 3 miesiąca życia )
- na koniec dziecko opanowuje głoski szczelinowe ( od około 4 miesiąca życia)
- od 3 – 4 miesiąca życia pojawiają się również pierwsze sylaby i ich kombinacja, z dominującą głoską “g”
- następnie niemowlę gaworzy, czyli buduje pierwsze łańcuchy sylab typu : “ge – ge – ge”, “da – da – da”
- na tym etapie rozwoju mały człowiek powoli zaczynać rozumieć, że otoczenie potrafi odczytać jego intencje i potrzeby na podstawie odgłosów – okrzyki, gardłowe dźwięki, głośny śmiech, modulacja głosu – więc wykorzystuje to, czasami “kokietuje” i “uwodzi” rodziców i opiekunów, a innym razem pokazuje, jaki jest zły i nieszczęśliwy
- w rozwoju mowy najistotniejszym momentem jest wydzielenie z łańcucha sylab dwóch takich samych zgłosek ( około 9 miesiąca życia)
Rozwój mowy w pierwszym roku życia dziecka – co warto wiedzieć?
- odrębne podwojone sylaby są jak gdyby pierwszymi wyrazami, ponieważ z wolna rodzi się u dziecka potrzeba nazywania osób i czynności, np. “ma – ma”, “ta – ta”, “ba – ba”, “bum – bum” itp.
- dziecko zaczyna w tym momencie z wolna wysyłać w miarę zrozumiałe i sensowne informacje
- proces komunikacji między niemowlęciem a otoczeniem trwa niemalże od początku , od okresu noworodkowego; nie jest w im istotny zasób opanowanych przez dziecko dźwięków, lecz tzw. synchronia interakcyjna stanowiąca pierwowzór dialogu
- pierwsze wzorce interakcji zasadzają się na cyklach podwyższonej i obniżonej uwagi dziecka rozpoznawanych, często intuicyjnie przez opiekunów
- w fazie podwyższonej uwagi dziecko nawiązuje kontakt wzrokowy z rodzicem , uśmiecha się, wokalizuje, ożywia, okazując w ten sposób pozytywne emocje, zachęca osobę do reagowania, czyli do włączenia się do dialogu.
TO JEST WAŻNE!! Na tym etapie rozwoju mowy niemowlęcia odpowiedź partnera interakcji nie może się opóźniać, gdyż dziecko się zniechęca i wchodzi w fazę obniżonej uwagi, aktywnie unikając wzroku oraz wykazując negatywne emocje; jeśli brak owej naprzemienności zsynchronizowanej w czasie, dziecko może podejmować coraz mniej próg inicjowania dialogu i wycofywać się z kontaktu. Konsekwencje na dalszych etapach życia mogą mieć wymiar zaburzeń zachowania, problemów psychicznych , uzależnień itp. Biorąc pod uwagę skutki tych pierwszych nieudanych interakcji wszyscy rodzice powinni mieć pełną świadomość, jak ważne jest kształtowanie wczesnego dialogu, zarówno dla rozwijania percepcji dźwięków, jak i – przede wszystkim -dla budowania prawidłowych relacji na osi rodzic – dziecko.
Rozwój mowy – kluczowe informacje dla rodziców:
- pierwsza komunikacja z dzieckiem opiera się również na bogatej mimice
- opiekun powinien sugestywnie zachęcać dziecko do naśladowania brzmienia głosu oraz wyrazu twarzy – czyli swoistych wyznaczników emocji
- w pierwszym roku życia dziecka zaczyna się najwcześniejszy etap kształtowania empatii nazywany przez terapeutów mimikrą motoryczną
- zjawisko mimikry motorycznej polega na fizycznym imitowaniu emocji innych osób, które wywołują u naśladującego te same uczucia
- mimikra motoryczna zanika około 3 roku życia, kiedy to dziecko zaczyna rozumieć swoją odrębność, a zatem zdaje sobie sprawę, że na przykład ból odczuwany przez kogoś nie jest jego bólem, zaczyna więc pocieszać inną osobę
- elementem łączącym wczesny dialog, między dzieckiem a matką oraz narodziny empatii, jest konieczność zaistnienia między rodzicem a niemowlęciem tak zwanego dostrojenia się
- dostrojenie się, podobnie jak zsynchronizowanie interakcji, polega na regularnie pojawiających się momentach, w których matka daje znać swojemu dziecku, że wie, co ono czuje
- dostrajanie się, kiedy to matka dostosowuje się do poziomu ekscytacji niemowlęcia, budują u niego poczucie więzi emocjonalnej
- przedłużający się brak dostrojenia matki do dziecka wywiera na nie bardzo negatywny wpływ emocjonalny
- jeśli matka stale wykazuje brak empatii w stosunku do przeżyć niemowlęcia – radości, łez, potrzeby przytulenia czy pieszczenia – to zaczyna unikać ono wyrażania i odczuwania tych emocji
Podsumowując: nie bez powodu tłumaczę rodzicom w gabineci, jak ważne jest od samego początku, od dnia narodzin naszego dziecka, budowanie z nim bliskiej relacji i tworzenie więzi emocjonalnej. Czasami w zabieganiu, pośpiechu i zapracowaniu, opiekunowie mają wrażenie, że dziecko otoczone kocykami, lampkami, grzechotkami czy karuzelkami ma już wszystko, co najważniejsze do harmonijnego i zdrowego rozwoju. Ale tak nie jest. Dziecko do zdrowego rozwoju mowy i motoryki potrzebuje żywej relacji, pochylania się, mówienia, śpiewania, wydawania dźwięków, dotyku – jednym słowem prawdziwej, żywej miłości, bliskości i wspólnego czasu.
W razie pytań i wątpliwości zapraszam do kontaktu…
z pozdrowieniami
Wasza
Magdalena Rusiecka-Serwatka
i jeszcze sentencja, jak zawsze w temacie dzieci:
“Za każdym razem, gdy na świat przychodzi dziecko, świat jest tworzony od nowa.”
Jostein Gaarder